Slik honingbrij en groei uit tot prinses!

Wat je eet, dat ben je. Ken je die uitdrukking? Weten we van de bijen, al zeggen die het zelf nog ietsjes scherper: wat je eet, dat word je…
Wat is het verschil? Nou, als je meteen vanaf de geboorte een speciaal soort melk krijgt, word je een ware prinses! Je mag gewoon in een rijtjeshuis uit je ei kruipen en je vader hoeft niet persé Willem Alexander te heten. Je moet wel een meisje zijn. Bij jongens werkt het niet.

Raar verhaaltje? Een sprookje? Niet volgens de bijen.

We weten dat een volk voornamelijk uit vrouwtjes bestaat. Mannetjes zijn sterk in de minderheid. Van koninginnen heb je in een volk altijd maar eentje. Twee koninginnen in een kast? Roep dan de begrafenisondernemer maar. Daaruit gaat koninklijk bloed vloeien.
Het klinkt alsof zo’n koningin een bazige figuur is, een dictatorretje. Dat is betrekkelijk. Ze heeft een hofhouding, een stuk of acht tot tien bijen die haar verzorgen, te eten geven en leiden langs de raten, waarin zij eitjes legt. Zelf heeft zij weinig te vertellen. Zoveel verschilt ze misschien niet eens met een mensen-koningin…

Na een vruchtbaar voorjaar besluit het volk zich in tweeën te delen. Verspieders gaan uit om een geschikte woonstek elders te vinden, waarna een ieder te horen krijgt of hij/zij uit de kast mag komen of thuis moet blijven.
De koningin heeft geen keuze. Als binnen alle geledingen over een tussenstop en de eindbestemming een akkoord is bereikt, begeleiden de hofdames haar naar de vliegplank en kiest zij met tienduizend onderdanen het luchtruim. Een zwerm.
En daar zitten ze dan, de achtergebleven halve rest. Zonder koningin! Help? Neuh. De oude koningin heeft tal van (vrouwelijke) larfjes in open wascelletjes achtergelaten. Een bekwaam comité kiest een stuk of vijf tot tien daarvan uit als geschikte kraamwiegjes.

En nu komt Het Niet Te Bevatten Eetgeheim. Zetten de voedsters larfjes gewoonlijk op een vast menu van water en bijenbrood. Nu geven zij het de uitverkoren ‘koninginnebrij’, een speciale mix van sappen, honing, vetten, stuifmeel en andere ingrediënten met Latijnse afkortingen.
Twee weken later: het eerste koninginnetje steekt de kop uit de dop. Heur aanstaande hofhouding staat er met de gepoederde neus bovenop. Soms helpen ze haar een handje. Als zij ferm van lijf en leden is en het juiste luchtje afgeeft, mag ze blijven. Anders knuffelen ze haar dood en mag nummer twee op appèl komen.
Is de jonge koningin gekroond, dan kan ze twee dingen doen. Of ze loopt naar haar zusjes en steekt ze, één voor één, dwars door hun doppen overhoop. Of – en dit geloof je niet totdat je het zelf hoort – ze gaat ‘tuten’!
Geeft ze kusjes? Nee, nee, ze maakt een geluidje, waaruit de opgesloten koninginnen-in-spé – die dat met onvervalst ‘kwaken’ beantwoorden – opmaken dat ze binnen moeten blijven totdat deze koningin vertrekt, vaak dezelfde dag nog en opnieuw met de helft van het volk. Als ook de volgende koningin gaat tuten en verkast, maakt het aldoor uitdunnende volkje zelf een eind aan de uittocht door een koningin aan te wijzen en de overige dames tot het schavot te veroordelen.

Nog even over dat wonderlijke, beetje zurig smakende koninginnegelei. Waar een larf twee keer zo snel van groeit en ook nog eens twee koppen groter van wordt. En waardoor een koningin vier jaar oud kan worden in plaats van al na acht weken te ontslapen, zoals een gewone bij. Stel: als wij, arme stervelingen, dat bijenmelk gaan verzamelen en zelf innemen, wordt onze houdbaarheid dan ook verruimd? Wel, het is al geprobeerd, bij vrouwen. Resultaat: ze kregen opvliegers, raakten behaard en er groeiden kleine antennes uit hun oren.

Raar verhaaltje. Klopt, want dit is wel een sprookje.

Wil je meer wonderbaarlijke wetenswaardigheden over de Sneker ijsbaanbijen horen, blijf dan in de buurt…

Willem Altena, ijsbaanimker

Pasgeboren koningin, rechts bovenin. Heeft een langer achterlijf dan de andere bijen

Vrijwilligers van de ijsclub zaaien een deel van de ijsbaan in met zaad van bijvriendelijke bloemen

Werksters gooien darren de kast uit

Mannetjesbijen (onderling spreken ze elkaar liever aan met ‘dar’) gaan na een week of acht de pijp uit. Dan heb je geen lang leven, inderdaad. De darren die nu worden geboren, halen dat niet eens. Als zij dit stukje zouden lezen, schrikken ze zich een hartverzakking.

Want: in de tweede helft van augustus zullen ze ruw de deur worden gewezen. Van kast en haard verlaten rollen de verwende jongeheertjes tussen de ijsbaangrassprieten op de rug, spinpoatsje nog even na en stijgen op naar de bijenhemel. Elk jaar dezelfde slachtpartij. Je kan de agenda erop gelijk zetten. Rond onze open-dag zullen mannetjes nog op één hand te tellen zijn.

Wees eerlijk, bijen zijn bikkelharde wezens. Vooral de vrouwen. Zijn het immers niet nota bene hun bloedeigen broertjes en half-broertjes die zij de dood injagen? Je ziet ze de mannetjes wegduwen en over de vliegplankrand kieperen. Die darren werken daar echt niet allemaal met plezier aan mee. Maar wat doe je als man tegen zo’n grote overmacht aan vrouwspersonen? Eén dar tegen twintig werksters. Dat is ongeveer de verhouding.

Je mag dan wel een kop groter wezen, dit ga je als vent subiet verliezen. Jij moet het uitsluitend van je spierkracht hebben, want angelloos. Een vrouwtje kan steken – en doet dat ook, meermaals als ze dat zo nodig wil.

Maar, ho even… Als een bij prikt, gaat ’ie toch dood? Klopt, als ze een mens met gif injecteert. Onze huid is zo dik dat de weerhaak van de angel daarin blijft zitten. Einde verhaal vrouwtje. Een dar is maar een zacht eitje; die kan ze moeiteloos (blijven) doorsteken.

Een beetje eigen-schuld-dikke-bult is het ook wel van die mannetjes. Ze zijn helemaal niet sociaal. Dat zet kwaad bloed. De meeste tijd lummelen ze in de kast rond. Met de handjes op de rug wat over de raten lopen, stomme praatjes verkopen hier en daar en aldoor lekker snoepen van de honing die werkwillige vrouwtjes naar binnen hebben gehaald. Ze eten drie keer zoveel als de werksters.

Bij mooi weer zuigen ze zich vol en hangen ze een poos rond op een naburige darrenverzamelplaats hoog in de lucht. In de hoop dat jonge koningen langskomen om hier hun maagdelijkheid te verliezen. Die maken trouwens zelf hun keuze.

Alleen de leukste en sterkste darren staat het bruidje als paringspartner toe. Eenkennig is zij niet. Ze duikt met minstens tien darren onder de dekens. Met een slordige 4,5 miljoen spermatozea op zak kan de koningin drie jaar lang haar eitjes leggen. Van een dagscore van 1400 stuks kijkt niemand in haar kast op.

Als Hare Majesteit in zo’n minuscuul zeskantig wascelletje een eitje deponeert en daar een spermazaadje bij doet, groeit hier een werkster uit. Stopt ze er alleen een eitje in, dus zonder zaadje, dan wordt het een mannetje. Maar hoe ontstaat een koningin eigenlijk zelf? Wil je bij blijven? Lees dan volgende keer meer…

Willem Altena, ijsbaanimker

gekke tekening van een werkster met een stuifmeelmandje

en dit is een zogeheten raam uit een kast met daarop bijen en (gesloten) broedcellen, waarin larfjes zich tot bijen ontwikkelen

drukker bevolkt dan winterdag

Op de IJsbaan Dicky van der Werf is het ‘s zomers veel drukker dan in de winter! Huh, dat kan toch niet? Toch is het echt waar. Op een mooie schaatsdag zwieren honderden sportieve jongens, meisjes en volwassenen over de baan, maar zij vallen in aantal in het niet bij de duizenden nijvere dametjes die hier nu aan de Leeuwarderweg ronddarren….

Bijen! Ah, tuurlijk.

Onze harige, gevleugelde milieuvriendinnetjes. Ja, daar zijn er in dit groene stukje Sneek heel wat van. Even tellen. Een, twee…, eh, zes kasten staan er opgesteld, keurig naast elkaar, helemaal aan het eind van de baan, op 200 meter tegenover de ingang. Alleen al in één kast, van nog geen meter hoog, huizen meer honingbijen dan in heel onze stad aan Snekers wonen. Op z’n top – en dat is in juli het geval – kan zo’n volk wel 40.000 exemplaren tellen.

Dat zijn voornamelijk vrouwtjes. Een op de vijftien, twintig is een mannetje. Te herkennen aan zijn dikke kop en bolle ogen. Die wil alleen maar vrijen met maagdelijke jonge koninginnetjes, op een gezellige vrijgezellenhangplek hoog in de lucht een eind verderop. Verder zijn hij en zijn broers nogal lui en opvreters. Maar toch ook wel weer leuk én aaibaar. Aaibaar? Ja, want mannetjes – in tegenstelling tot vrouwtjes – steken niet.

Hun zusjes zijn ijverig. Zij doen allerlei dingen in de kasthuishouding. Van was raten bouwen, de koningin (daar is er in die hele bijenkluit maar eentje van) begeleiden bij het eitjes leggen, de jonkies helpen grootbrengen. En, niet te vergeten, buiten bloemenboodschappen doen! Nectar opzuigen, stuifmeel in hun pootkorfjes stoppen, water ophalen. Om maar wat te noemen.

Tsja, dan steekt het natuurlijk dat mannetjes geen flikker uitvoeren. Die ergernis loopt in de zomer onder de assertieve werksters aldoor verder op. Totdat in de tweede helft van augustus in de kast de bom barst. Dat duurt dus nog een dikke maand. Toch kun je volgende week hier al lezen wat er dan gebeurt…